O historii Kolegium Sędziów Opolskiego Związku Piłki Nożnej słów kilka…
Szczególną pozycję w strukturze Opolskiego Związku Piłki Nożnej zajmują z pewnością sędziowie. Z jednej strony stanowią oni jeden z najbardziej licznych wydziałów OZPN, z drugiej zaś – od lat mają zaszczyt prowadzić zawody najwyższego szczebla rozgrywek piłkarskich, również z uwzględnieniem meczów międzynarodowych.
Niestety niemożliwym jest dziś ustalenie, ilu sędziów prowadziło zawody piłkarskie przez 70 lat istnienia Opolskiego Związku Piłki Nożnej. Jednak patrząc z dzisiejszej perspektywy, kiedy w aktualnie prowadzonych rozgrywkach rozstrzyga ok. 300 sędziów, śmiało można stwierdzić, że w 70-letniej historii OZPN swoją przygodę z gwizdkiem na opolskich (i nie tylko) boiskach przeżyło tysiące arbitrów.
Części z nich dane było sędziować mecze nie tylko na najwyższym szczeblu krajowym, ale również na światowych boiskach w ramach najważniejszych rozgrywek piłkarskich pod auspicjami FIFA i UEFA.
Bronisław Bilak
Pierwszym z trzech opolskich sędziów głównych, którzy mieli zaszczyt „gwizdania” na boiskach poza granicami Polski, był Bronisław Bilak, urodzony we Lwowie w roku 1928, rówieśnik i kolega legendy polskiej piłki – Kazimierza Górskiego.
Po II wojnie światowej, w czasie której walczył w Armii gen. Andersa, osiedlił się w Opolu. W latach 50-tych i 60-tych prowadził mecze I ligi. Największym osiągnięciem Bronisława Bilaka było sędziowanie podczas Igrzysk Olimpijskich w Rzymie w 1960 r. Miał okazję prowadzić mecze w europejskich pucharach i niewiele brakowało, a zaliczyłby występ na Mistrzostwach Świata w Anglii w 1966 r., na które był poważnym kandydatem. Niestety tak się jednak nie stało i Opole musiało zaczekać jeszcze 32 lata na debiut opolskiego sędziego na imprezie tej rangi.
Po zakończeniu kariery czynnego sędziego Bronisław Bilak został obserwatorem. Z tej roli również wywiązywał się wzorowo i w nagrodę FIFA powierzyła mu obserwację meczów Mistrzostw Świata w Hiszpanii, które odbyły się w 1982 r. Po tym turnieju nie wrócił już do kraju, zamieszkując na stałe w Niemczech.
Ryszard Wójcik
Drugim, ale chyba najbardziej znanym opolskim sędzią w całej historii istnienia OZPN, jest Ryszard Wójcik, nadal zaangażowany w sport zarówno prywatnie w charakterze obserwatora UEFA, jak również zawodowo jako właściciel biura podróży „Sindbad” – od lat czynnie wspiera opolski i krajowy sport (niekoniecznie tylko piłkarski).
Ryszard Wójcik debiutował w Ekstraklasie (wtedy nazywanej jeszcze I ligą) jesienią 1988 r. meczem Wisły Kraków z GKS Jastrzębie. Na krajowym podwórku prowadził zawody przez 15 lat, rozstrzygając w nich ponad 300 razy w wielu ważnych meczach ligowych czy pucharowych, jak m.in. w spotkaniu finałowym Pucharu Polski w 2000 r., czy meczu Superpucharu Polski rok później.
Na arenie międzynarodowej Ryszard Wójcik miał okazję sędziować mecze zarówno w rozgrywkach klubowych, jak i międzypaństwowych. W samych tylko rozgrywkach klubowych (Liga Mistrzów, Puchar UEFA, Puchar Zdobywców Pucharów) posędziował 40 meczów, w tym zawody o Superpuchar Europy w 1999 r. na stadionie Stade Louis II w Monako pomiędzy rzymskim Lazio a Manchesterem United. Ponadto miał okazję prowadzić spotkania w trakcie Młodzieżowych Mistrzostw Świata w roku 1991 w Portugalii, a także wiele meczów eliminacyjnych i towarzyskich, np. Niemcy – Francja 1 czerwca 1996 r. w Stuttgarcie, czy spotkanie Anglia – Brazylia 27 maja 2000 r. – ostatni pojedynek rozgrywany na słynnym stadionie Wembley, przed rozpoczęciem jego przebudowy.
Jednakowoż największą nobilitacją oraz osiągnięciem Ryszarda Wójcika w jego wieloletniej karierze sędziego było nominowanie go przez FIFA do grona sędziów Mistrzostw Świata w 1998 r. we Francji, gdzie 20 czerwca na Stade Vélodrome w Marsylii poprowadził mecz Holandii z Koreą Płd.
Ostatni raz Ryszard Wójcik wyciągnął gwizdek na arenie europejskiej w meczu rozgrywanym 16 grudnia 2001 r. pomiędzy Sportingiem Lizbona a AC Milan w III rundzie Pucharu UEFA, natomiast na krajowych boiskach jako czynny sędzia pożegnał się z publicznością w meczu finałowym Pucharu Ligi Polskiej 26 maja 2002 r., w którym naprzeciw siebie stanęły Wisła Kraków i Legia Warszawa.
Od 1983 r. Ryszard Wójcik swoją pasję sportową bardzo skutecznie łączy z prowadzeniem Prywatnego Biura Podróży „Sindbad” (obecnie Sindbad sp. z o.o.). Jednocześnie nadal pełni rolę obserwatora UEFA. W swojej bogatej karierze oceniał wielu bardzo znanych sędziów piłkarskich, z Howardem Webbem na czele. Jego osoba oraz kariera sędziowska do dziś stanowią źródło inspiracji dla młodych adeptów sztuki sędziowskiej.
Z kolei inspirację dla Ryszarda Wójcika, oprócz Bronisława Bilaka, mógł stanowić inny jego starszy kolega, któremu również dane było prowadzić mecze na arenie międzynarodowej. Tym sędzią jest Zbigniew Strociak, który od najmłodszych lat pasjonował się sportem, grając w latach 1949–1962 w opolskich klubach Lwowiance i Budowlanych (późniejszej Odrze), gdzie grę w piłkę nożną umiejętnie łączył z grą w hokeja. Jako piłkarz Zbigniew Strociak zadebiutował na najwyższym szczeblu rozgrywek (I liga) wiosną 1956 r. w meczu z Ruchem Chorzów, a ostatnim meczem ligowym była potyczka z Gwardią Warszawa jesienią 1962 r.
Zbigniew Strociak
Karierę sędziowską Zbigniew Strociak rozpoczął w 1964 r. i już 5 lat później uzyskał uprawnienia do rozstrzygania meczów I ligi, co ciekawe – łącząc to również od 1967 r. z pełnieniem funkcji sędziego w hokeju na lodzie.
Z uwagi na swoją charyzmę, spokój i obiektywizm doceniała go zarówno sportowa prasa, jak i władze piłkarskie, powierzając mu sędziowanie ważnych meczów, w tym tzw. wysokiego ryzyka.
W roku 1977 otrzymał „szlify międzynarodowe”. Uprawnienia sędziego UEFA posiadał do 1979 r., kiedy to też zakończył karierę czynnego sędziego, pełniąc jednak w kolejnych latach rolę kwalifikatora (obserwatora).
W ślady swoich starszych kolegów, od ponad 7 lat, podąża opolska sędzia piłkarska Karolina Tokarska, która swoją karierę sędziowską rozpoczęła w 2000 r. Od roku 2003 prowadzi zawody w Ekstralidze Kobiet, będąc jednocześnie sędzią męskiej opolskiej IV ligi (od 2007 r.).
Karolina Radzik
Karolina Tokarska uprawnienia sędzi międzynarodowej FIFA otrzymała w 2008 r. W tym czasie przeprowadziła wiele ważnych zawodów w różnych kategoriach wiekowych kobiecej piłki. Już na samym początku przygody na światowych boiskach została wyznaczona do sędziowania meczów XXV Letniej Uniwersjady w Belgradzie w 2009 r. W roku ubiegłym (2015) ponownie znalazła się w gronie sędzi na XXVIII edycję tej imprezy, tym razem w południowokoreańskim Gwangju.
W 2010 r. Karolina Radzik poprowadziła też finał kobiecych Mistrzostw Europy U-19 rozgrywanych w Macedonii z udziałem drużyn Francji i Anglii. Ponadto ma w swojej karierze mecze kobiecej Ligi Mistrzyń oraz mecze eliminacyjne do europejskich i światowych mistrzostw, a także liczne mecze towarzyskie. Również w ubiegłym roku (2015) została wyznaczona do rozstrzygania zawodów w trakcie turnieju eliminacyjnego do Mistrzostw Europy U-19 w Serbii.
Niejednokrotnie sędziowie z Opolszczyzny byli też asystentami (dawniej sędziami liniowymi) FIFA, wspomagając w ten sposób nie tylko naszych sędziów głównych.
Jednym z nich był Krzysztof Bartoszek, który przez 11 lat (1991–2001) był sędzią asystentem szczebla centralnego. Na poziom międzynarodowy awansował w 1997 r. i przez dwa lata towarzyszył z emblematem asystenta FIFA Ryszardowi Wójcikowi. Jako sędzia główny Krzysztof Bartoszek awansował do III ligi (wówczas szczebel centralny) w 1992 r. i prowadził mecze na tym szczeblu do roku 1997.
Wójcik Bartoszek
W gronie sędziów asystentów FIFA był także Bernard Holik, sędzia od 1983 do 1997 roku, późniejszy Przewodniczący Wydziału Sędziowskiego (Kolegium Sędziów OZPN) w latach 2004–2008 i 2009–2012.
Bernard Holik
Po pięciu sezonach na zapleczu Ekstraklasy (ówczesnej I ligi) jesienią 1995 r. Bernard Holik zadebiutował jako sędzia główny na najwyższym szczeblu krajowych rozgrywek w meczu Rakowa Częstochowa z Siarką Tarnobrzeg. Co ciekawe – w żadnym z 12 prowadzonych przez niego meczów w debiutanckim sezonie drużyny nie były w stanie strzelić łącznie więcej niż 3 bramek. Być może to spokój arbitra wpływał kojąco na napastników… W kolejnym sezonie z celownikami było już lepiej.
W trakcie swojej kariery Bernard Holik uzyskał również uprawnienia sędziego liniowego FIFA, którą to rolę pełnił w latach 1992–1994.
W roku 2001 uprawnienia sędziego asystenta FIFA uzyskał inny opolanin, którym był Mirosław Kamiński.
Mirosław Kamiński
Na szczeblu międzynarodowym Mirosław Kamiński był asystentem do 2003 r., wcześniej (od 1989 r.) był asystentem w I lidze (przekształconej następnie w Ekstraklasę), w której łącznie przeprowadził „na linii” ok. 190 zawodów, w tym sześć razy z rzędu dane mu było asystować podczas derbów stolicy Legia – Polonia.
Magdalena Radecka
Również w piłce kobiecej Opolskie Kolegium Sędziów miało swoją przedstawicielkę wśród sędzi asystentek FIFA. Była nią Magdalena Radecka, która w marcu 2011 r. na rok otrzymała plakietkę „FIFA Assistant”.
Wcześniej, od 2009 r., Magdalena Radecka była asystentką szczebla centralnego. Niestety kontuzja uniemożliwiła kontynuowanie jej niezwykle obiecującej kariery.
Dariusz Wardak
Bogatszą karierę „z chorągiewką” na europejskim poziomie przeżył natomiast Dariusz Wardak (sędzia od 1994 r.), który w 2000 r. debiutował jako asystent w I lidze (obecnie Ekstraklasa) i do 2009 r. posędziował na tym poziomie ponad 130 meczów.
W latach 2006–2009 Dariusz Wardak posiadał uprawnienia sędziego asystenta FIFA, asystując w tym okresie 15-krotnie na europejskich arenach w meczach klubowych i międzypaństwowych. Ciekawostką jest, że w tym okresie Opolski ZPN nie posiadał na szczeblu centralnym sędziego głównego, co oznaczało, że w tych rozgrywkach Dariusz Wardak asystował sędziom z innych okręgów, którzy doceniali jego umiejętności i warsztat sędziowski.
Damian Picz
Wśród „internacjonałów” opolskie środowisko sędziowskie ma jeszcze jednego przedstawiciela, jednak nie jako sędziego głównego czy asystenta, ale w charakterze „człowieka–orkiestry” odpowiedzialnego za sprawy szkoleniowe i organizacyjne nie tylko w Opolskim Kolegium Sędziów, ale przede wszystkim na poziomie PZPN oraz UEFA.
Mowa o Damianie Picz, który od kilku lat aktywnie działa w pionie szkoleniowym sędziów zarówno OZPN, jak i PZPN. Ponadto od 2010 r. Damian Picz współtworzy czasopismo „Sędzia” wydawane cyklicznie przez PZPN w ramach projektu „Polska Piłka”. Od 2013 r. jest Członkiem Komisji PZPN ds. Przygotowania Kondycyjnego Sędziów oraz Specjalistą PZPN ds. Rozwoju Sędziów oraz ds. Konwencji Sędziowskiej UEFA. W tym samym roku, z ramienia PZPN, brał udział w warsztatach UEFA we Frankfurcie dotyczących wspomnianej konwencji oraz był Dyrektorem Organizacyjnym turnieju UEFA – Eliminacji do Mistrzostw Europy Kobiet U-17.
Oprócz tego Damian Picz był koordynatorem łącznie ośmiu kursów FIFA dla sędziów KS PZPN w Polsce i Turcji, współautorem i tłumaczem ostatnich dwóch wydań „Przepisów Gry”, wielu materiałów szkoleniowych UEFA, w tym płyt szkoleniowych „Refereeing Assistance Programme” oraz w ubiegłym roku (2015) głównym koordynatorem finałowego meczu Ligi Europy w Warszawie.
Poza wcześniej wymienionymi sędziami na najwyższym krajowym szczeblu rozgrywek w latach 80-tych i 90-tych Opolszczyznę reprezentowali jeszcze Jerzy Maciek (1983–1985), śp. Stanisław Anioł (1990–1991) i Krzysztof Witkowski (1991–1994).
Pierwsza dekada XXI wieku, po wycofaniu się Ryszarda Wójcika z czynnego sędziowania (2002 r.), przyniosła prawie 10-letni okres, kiedy Opolskie Kolegium Sędziów nie miał swojego sędziego głównego na najwyższym szczeblu rozgrywek piłkarskich w Polsce. Dopiero jesienią 2011 r. kolejnemu sędziemu z Opolszczyzny dane było posmakować ekstraklasowej przygody.
Tomasz Garbowski
11 września 2011 r. meczem Jagiellonii Białystok z Polonią Warszawa swój debiut w Ekstraklasie zaliczył Tomasz Garbowski, który 4 lata wcześniej wspiął się na szczebel centralny (III liga), by następnie rok po roku awansować do I ligi (tam musiał poczekać 2 lata na debiut ekstraklasowy). Tomasz Garbowski od 2005 do 2015 r. zasiadał też w ławach poselskich jako Poseł Ziemi Opolskiej na Sejm V, VI i VII kadencji.
Wiosną 2014 r. Tomasz Garbowski podjął decyzję o zakończeniu kariery czynnego sędziego piłkarskiego. Do tego czasu posędziował 18 spotkań w Ekstraklasie, a w sumie ok. 100 meczów ligowych i pucharowych na szczeblu centralnym. Pożegnalnym meczem na arenie ekstraklasowej był mecz Piasta Gliwice z Podbeskidziem Bielsko-Biała 31 maja 2014 r. Natomiast z opolskimi kibicami Tomasz Garbowski pożegnał się podczas finałowego meczu Pucharu Polski na szczeblu wojewódzkim pomiędzy Małąpanwią Ozimek a Piastem Strzelce Opolskie 11 czerwca tego samego roku w Brzegu.
Po zakończeniu kariery sędziowskiej Tomasz Garbowski kontynuuje przygodę w polskim (i opolskim) środowisku sędziowskim jako czynny obserwator szczebla centralnego, mając już na swoim koncie obserwacje na zawodach Ekstraklasy.
Jarosław Przybył
Po rezygnacji Tomasza Garbowskiego Opolskie Kolegium Sędziów nie zostało jednak bez sędziego na najwyższym szczeblu rozgrywkowym, bowiem od 2014 r. zawody Ekstraklasy prowadzi Jarosław Przybył. Pochodzący z Kluczborka sędzia od 2013 r. notuje świetną passę. Jego kariera nabrała tempa wraz z początkiem sezonu 2013/2014, kiedy to KS PZPN zakwalifikował go do grona sędziów TopAmator. Bardzo dobre recenzje jesienią 2013 r. i udany obóz szkoleniowy w Turcji zimą 2014 r. zaowocowały debiutem w Ekstraklasie 16 lutego tegoż roku na stadionie w Lubinie podczas meczu miejscowego Zagłębia z Górnikiem Zabrze.
Zwieńczeniem tego bardzo udanego sezonu, było wytypowanie Jarosława Przybyła do prowadzenia meczu finałowego Pucharu Polski, który odbył się 2 maja 2014 r. na Stadionie Narodowym w Warszawie. Władze KS PZPN doceniają poziom prezentowany przez naszego sędziego oraz jego zaangażowanie – od momentu debiutu do końca 2015 r. posędziował w Ekstraklasie ponad 40 zawodów, dodatkowo wyznaczany był też na mecze I ligi oraz Pucharu Polski.
Po kolejnym, bardzo udanym sezonie 2014/2015 Jarosław Przybył został pierwszym w historii Opolskiego Kolegium Sędziów sędzią zawodowym. Wierzymy, że dla naszego 39-letniego arbitra to ciągle tylko kolejny stopień w dalszej karierze…
Obecny Zarząd Kolegium Sędziów Opolskiego Związku Piłki Nożnej kontynuuje pracę swoich poprzedników, kierując przede wszystkim energię na sprawy szkoleniowe tak, aby w przyszłości wyżej wymienieni sędziowie znaleźli godnych następców.
Aktualny skład osobowy Zarządu KS OZPN: Tomasz Wąsiak (przewodniczący), Przemysław Dudek, Janusz Sztonyk, Władysław Łężny, Adrian Czpak, Marcin Kochanek.
Utworzono Komisję Szkoleniową KS OZPN, której Przewodniczącym jest Szymon Łężny, wiceprzewodniczącym Maciej Kosarzecki. W skład Komisji wchodzą członkowie ds. regionów wiodących: Szymon Mendla, Bartosz Owsiany, Dawid Matyszczak, Marcin Biegun.
W 2022 roku utworzono regiony wiodące KS OZPN dzieląc województwo opolskie na cztery podległe im regiony wchodząc jednocześnie w struktury całej organizacji. Powołano również liderów tych regionów, którymi są: Anna Janik (Opole), Jacek Babiarz (Kluczbork), Arkadiusz Przystał (Nysa), Adam Piegza (Kędzierzyn-Koźle).
Corocznie Zarząd KS OZPN, przy wsparciu Opolskiego ZPN, organizuje też w miesiącach zimowych kurs unifikacyjno–szkoleniowy dla sędziów perspektywicznych i obserwatorów. W poprzednich latach kursy te odbywały się m.in. w Bogdańczowicach (k. Kluczborka), Prószkowie, Głuchołazach, Turawie i Jarnołtówku.
Tylko w przeciągu ostatnich kilku lat na zaproszenie Zarządu KS OZPN w kursach tych oraz w ramach szkoleń organizowanych dla wszystkich opolskich sędziów uczestniczyli jako prelegenci tacy wykładowcy, jak m.in. Michał Listkiewicz, Zbigniew Przesmycki, Sławomir Stempniewski, Ryszard Wójcik, Julian Pasek, Tadeusz Stachura, Piotr Tenczyński, Marcin Szulc, Robert Małek oraz czynni sędziowie: Paweł Gil, Marcin Borski, Paweł Raczkowski, Adam Lyczmański, Jarosław Przybył czy Tomasz Garbowski.
Opracowanie: Adam Piegza
Korekta: Błażej Krok, Bartosz Owsiany, Dawid Matyszczak